Osmanlı İmparatorluğunda Nüfus Sayımı ve Amaçları

Türkiye Cumhuriyeti’nden önce Osmanlı împaratorluğu’nda ilk nüfus sayımı II. Mahmut döneminde 1830-1831 arasında yapılmıştır. Bu nüfus sayımında amaç, devletin asker potansiyelini ve vergi kaynaklarını (özellikle gayrimüslimlerden alı­nacak cizye için mükellefleri belirlemek) tespit etmektir. Bir diğer amaç, ülkede yaşayan Müslüman ve Müslüman olmayan (gayrimüslim) nüfusu ortaya çıkarmak­tır. Bu sayımda sadece erkek nüfus sayılmıştır.

Osmanlıda modern anlamda ilk nüfus sayımı 1882-1890 döneminde gerçekleş­tirilmiştir. Bu sayımda ülkedeki kadın nüfusu da tespit edilmiştir. Osmanlı’da son nüfus sayımı 1903-1907 yılları arasında yapılmıştır. Son sayımında İmparatorluğun toplam nüfusu 20,8 milyon kişidir.

Türkiye Cumhuriyeti’nde Nüfus Sayımları

Türkiye Cumhuriyeti’nde yaşayan nüfusun tespitine yönelik ilk sayım 1927 yılında yapılmıştır. 1927 sayımında toplam Türkiye nüfusu Tablo 1.3’te görüldüğü gibi yaklaşık 13,7 milyon kişidir. İlk nüfus sayımında kadın nüfusu erkeklerden yakla­şık 400 bin kişi fazladır. Balkan Savaşları’nm yanı sıra I. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı’nda verilen kayıplar toplam nüfus içinde erkek nüfusu azaltmıştır.

Cumhuriyet Dönemi’nde ikinci nüfus sayımı 1935 yılında yapılmış, bu sayımı takiben 1990 yılında kadar her beş yılda bir nüfus sayımı gerçekleştirilmiştir. Söz konusu sayımlar belli bir günde sokağa çıkma yasağı uygulanarak yapılmakta idi. Sayım anında ülkede bulunan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları ile yabancılar sa­yılmakta buna karşılık ülkede ikamet eden fakat sayım anında ülke dışında bulu­nan kişiler ise sayım dışı kalmakta idi. Nüfus sayımı 1990 yılından sonra on yılda bir yapılmaya başlanmıştır. Sokağa çıkma yasağı uygulanarak yapılan sayımlarda kişiler sayım günü bulundukları yerlerde sayıldığından (de facto yöntemine göre), bu yöntem yerleşim yerlerinin daimi ikametgâhları hakkında net bilgi vermemek­te idi.