Anlaşma’nın Genel Mahiyeti ve İçeriği

Anlaşma’nın Genel Mahiyeti ve İçeriği

Anlaşma, “karma sözleşme” olarak Topluluk üye devletlerinin katılımı altında ak- dedilmişir. Ancak, ortaklık ilişkisinde Türkiye’nin asıl muhatabı Topluluk üyesi

devletler değil Topluluğun (Birliğin) kendisidir. Çünkü Anlaşma’mn maddesi ge­reğince ortaklık Türkiye ile Topluluk arasında kurulmuştur.

Ankara Anlaşması, Topluluğa sonradan katılan üye devletler bakımından uygulama alanı 7 A Jjj bulmaz. Çünkü Ankara Anlaşması, “esnek sınırlar” ilkesini kabul etmemektedir (m. 29).                                                                              ™ ■

Bundan dolayı, Avrupa Ekonomik Topluluğuna/Birliğine sonradan katılan devletler için protokoller imzalanmıştır.

Topluluk üye devletleri neden Ankara Anlaşması'nın imzalanmasına katılmışlardır?

Anlaşma’mn eşit statüye sahip iki tarafı bulunmaktadır. Zira Topluluk ve üye devletler, Türkiye karşısında tek bir sözleşme tarafı olarak çıkmaktadırlar. Bu iki taraflı yapı, ortaklığın kurumsal veçhesine de yansımıştır. Öyle ki ortaklığın ku­rumlan, bir yanda Türkiye Cumhuriyeti’nin temsilcileri, diğer yanda Topluluğun ve üye devletlerin ortak temsilcilerinden oluşmakta ve kararlarını oy birliği ile almak­tadırlar (m. 23 I).

Anlaşma ekonomik, sosyo-kültürel ve siyasi boyutlar içermektedir. Zira Anlaş­ma, Türkiye ile Topluluk ülkeleri arasında ekonomik bir birleşmeyi, üretim faktör­lerinin serbest dolaşımını ve taraflar arasındaki sosyal ve kültürel bağların güçlen­dirilmesini öngörmekte ve Türkiye’nin ileride Topluluğa tam üye olmasına ilişkin bir perspektif çizmektedir.

Anlaşma, içerik olarak AET-Yunanistan Ortaklık Anlaşması örnek alınarak hazırlanmıştır. Ancak Anlaşmada, Topluluk üye devletleri arasında oluşan görüş aykırılıkları ve bazı üye devletlerin Türkiye’ye soğuk bakmaları yüzünden somut hükümlere yer verilememiş sadece ortaklık ilişkisinin genel ilke ve kurallarına iliş­kin bir çerçeve saptanabilmiştir. Dolayısıyla Anlaşma, mahiyeti itibarıyla bir “çer­çeve anlaşma” niteliği taşımaktadır. Anlaşmada, ortaklığın amacı, hedefleri, temel ilkeleri, hedeflere ulaşmak için geçilecek başlıca evreler ve mekanizmalar belirlen­miştir.

 Ortaklığın uygulanması, gerekli alt programların, düzenlemelerin yapılıp uygulanmaya konması, her evrede hangi tedbirlerin nasıl ve ne zaman alınacağı­nın tespiti gibi hususlar ise Anlaşma’mn eki ve uzantısı şeklinde yürürlüğe sokula­cak olan uluslararası hukuk metinlerinin (protokollerin) ve Ortaklık Konseyi karar­larının belirleyeceği düzenlemelere bırakılmıştır. (Arat, 1995, s. 594). Anlaşma’nın 30. maddesi gereğince bu protokoller, Anlaşma’nm ayrılmaz parçaları olup ana metinle eş değerdedir.