Türkiye, 1970’li yıllarda yaşadığı ekonomik krizler

Türkiye, 1970’li yıllarda yaşadığı ekonomik krizler ve iç siyasi mülahazalar ne­deniyle Katma Protokolden doğan yükümlülüklerini yerine getirmekte zorlan­mıştır. Hatta Türkiye, Katma Protokol’ün yürürlüğe girişinin hemen öncesinde gümrük vergilerini % 50 artırmıştır. Bu hareketinin temelinde, ülkenin iç politik yaşamında o dönemde yaygın olan düşünce ve endişeler yatmaktaydı. Zira o dönemde, Topluluk ile kurulan ortaklık ilişkisinin bir çeşit sömürü düzeni oluş­turduğu, ulusal pazarın Topluluk ürünlerine açılmasının sanayileşmeyi ve kal­kınmayı engelleyeceği, dolayısıyla koruma önlemlerinin muhafaza edilmesi ge­rektiği yönünde görüşler öne çıkmıştı.

Türkiye, her ne kadar Katma Protokol’de öngörülen takvim çerçevesinde güm­rük vergisi indirimlerini 1973 ve 1976 dönemlerinde yerine getirmiş olsa da 1970’li yıllarda ortaya çıkan ekonomik krizler, iç ve dış siyasi karışıklıklar nedeniyle Katma Protokolden doğan yükümlülüklerini yerine getirmekte oldukça zorlanmıştır. Kıb­rıs’a askerî müdahale sonrası Topluluk üye devletleriyle siyasi ilişkilerin gerginleş­mesi üzerine Türkiye, Ocak 1978’de yapılması gereken gümrük vergisi indirimleri­ni Katma Protokolün 60. maddesinde öngörülen imkânı kullanarak ertelemiştir.

Topluluk tarafı da bu durumu öne sürerek kendi yükümlülüklerini yerine getirmeyi aksatmış ve ortaklığın uygulanması ve geliştirilmesi konusunda pek istekli olmamıştır. Topluluk üye devletleri, özellikle işçilerin serbest dolaşımı hükümlerinin yerine getirilmesi noktasında oldukça çekingen ve hatta reddedi­ci bir tavır sergilemişlerdir. Bu yüzden işçilerin serbest dolaşımı konusunda an­cak kısmi düzenlemeler yapılabilmiştir. Bu dönemde kabul edilen 2/76, 1/80 ve 3/80 sayılı Ortaklık Konseyi Kararları ile yalnızca işgücü pazarına entegre olmuş göçmen işçilerin ve aile fertlerinin hukuki statülerinin korunmasına yönelik ba­zı hak ve güvenceler getirilmiş fakat amaçlanan işçilerin serbest dolaşımı tam anlamıyla gerçekleştirilmemiştir. Yerleşme serbestîsi, hizmetlerin ve sermayenin serbest dolaşımı ve diğer alanlarda ise hiçbir somut adım atılamamıştır.